Giữ bản sắc ngôn từ trong thời đại AI: Góc nhìn từ Giáo sư Harvard và Nhà thơ – Dịch giả Nguyễn Đỗ

Buổi nói chuyện chuyên đề do Trường Đại học Hoa Sen (HSU) tổ chức ngày 20/11/2025 đã mang đến nhiều góc nhìn mới về vai trò của AI trong văn học, giáo dục và sáng tạo. Với sự tham gia của Giáo sư John Stauffer (Đại học Harvard) và Nhà thơ – Dịch giả Nguyễn Đỗ, sự kiện thu hút gần 200 học sinh, sinh viên, đồng thời khẳng định định hướng của HSU trong việc kết nối học thuật quốc tế và nuôi dưỡng bản sắc sáng tạo.

Sáng tạo trong thời đại AI: “Công nghệ đang làm phẳng cảm xúc và phong cách cá nhân”

Ngày 20/11/2025, Đại học Hoa Sen tổ chức buổi nói chuyện chuyên đề về văn học, dịch thuật và sự tác động của AI lên hành trình sáng tạo. Chương trình có sự tham gia của Giáo sư John Stauffer – Giáo sư khoa Văn, Đại học Harvard (Hoa Kỳ) và Nhà thơ – Dịch giả Nguyễn Đỗ, thành viên dự án dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh phiên bản mới. 

Một trong những nội dung được quan tâm và trao đổi nhiều tại chương trình đó là thách thức của người làm sáng tạo trong thời đại AI. Theo đó, Giáo sư John Stauffer nhấn mạnh tác động hai chiều của trí tuệ nhân tạo AI. Dù AI hỗ trợ mạnh mẽ trong hoạt động tra cứu, tóm tắt và định hướng nghiên cứu, nhưng việc phụ thuộc quá nhiều vào công nghệ có thể khiến người trẻ đánh mất sự độc đáo của mình.

“Khi mọi người dựa vào cùng một mô hình AI để diễn đạt, ngôn từ trở nên phẳng, thiếu lớp lang, không có cảm xúc và không có yếu tố con người – Giáo sư Đại học Harvard khẳng định”.

Theo trải nghiệm thực tế của Giáo sư John Stauffer, AI chỉ lấy dữ liệu từ các nguồn mở. Tuy nhiên, 90% thông tin cốt lõi cần sử dụng trong nghiên cứu, học thuật lại là từ giáo trình, sách, hoặc các trang web chính thống. Điều này nằm ngoài khả năng của AI, dẫn đến việc AI không thể cung cấp nguồn thông tin đầy đủ, chính xác mà người dùng thực sự cần.

Giáo sư cũng khuyến khích học sinh, sinh viên: “Đừng để công nghệ quyết định tư duy của mình”. Ông nhấn mạnh, muốn có phong cách, người trẻ phải xây dựng vũ trụ ngôn từ cho mình. Bao gồm giọng nói, cách nói, hình ảnh đặc trưng của tuổi thơ, không gian sống, môi trường ngôn ngữ, các biểu tượng văn hóa Việt mà chỉ người Việt mới có thể hiểu hết chiều sâu.

Dịch Truyện Kiều: Làm sao giữ được linh hồn tác phẩm trong một ngôn ngữ khác?

Truyện Kiều là một trong những tác phẩm đỉnh cao của thi ca Việt Nam, hội tụ vẻ đẹp của ngôn ngữ, tiết tấu, nhạc tính và chiều sâu văn hóa dân tộc. Tác phẩm không chỉ giàu hình ảnh và ẩn dụ, mà còn chứa đựng những lớp nghĩa tinh tế, những biến hóa của từ vựng, cùng kết cấu thơ lục bát mang nhạc điệu rất Việt, rất riêng.

Vì vậy, Truyện Kiều trở thành một trong những thách thức lớn nhất của dịch thuật văn chương. Trong nhiều thập kỷ qua, dù có nhiều bản dịch tiếng Anh, song không phải bản nào cũng truyền tải được trọn vẹn vẻ đẹp đa tầng, đa thanh của đại thi hào Nguyễn Du.

Sau khi phân tích những thách thức trong việc chuyển ngữ một kiệt tác như Truyện Kiều, các dịch giả đã mở ra một hướng tiếp cận dịch thuật mới, đặt trọng tâm vào việc giữ được linh hồn tác phẩm trong một ngôn ngữ khác. 

Khác với nhiều bản dịch trước đây, vốn chú trọng dịch để hiểu, dự án của Giáo sư John Stauffer và Nhà thơ – Dịch giả Nguyễn Đỗ cùng Giáo sư Paul Hoover hướng đến tinh thần tái hiện vẻ đẹp nhạc tính, thi pháp và chiều sâu bản sắc Việt trong một ngôn ngữ khác.

Nhà thơ – Dịch giả Nguyễn Đỗ chia sẻ, để dịch Truyện Kiều, người làm công việc này phải hội đủ ba yếu tố: Hiểu sâu tiếng Việt cổ, chữ Nôm và văn hóa Việt; Phải là người có tâm hồn thi ca; Và là người am hiểu tinh tế nhạc tính cũng như ngôn ngữ Anh – Mỹ.

“Nếu không thấm được vẻ đẹp của tiếng Việt và không thực sự sống trong môi trường tiếng Anh, bạn chỉ có thể dịch nghĩa, chứ không thể dịch thơ.” – Nhà thơ – dịch giả Nguyễn Đỗ nói.

Có thể thấy, dự án dịch Truyện Kiều không chỉ là công trình dịch thuật, mà còn là hành trình lan tỏa giá trị văn hoá Việt, đưa tinh thần Nguyễn Du đến với bạn đọc quốc tế mà vẫn giữ được linh hồn của tác phẩm.

Kết nối học thuật quốc tế – bồi dưỡng bản sắc sáng tạo 

Buổi nói chuyện chuyên đề cùng Giáo sư John Stauffer và Nhà thơ – Dịch giả Nguyễn Đỗ đã mang đến những góc nhìn học thuật sâu sắc, đồng thời phản chiếu rõ mục tiêu đào tạo của HSU: phát triển năng lực công nghệ song hành cùng chiều sâu nhân văn và bản sắc cá nhân.

Thông qua các hội thảo quốc tế và hoạt động giao lưu với những học giả hàng đầu, HSU tiếp tục đưa tinh hoa tri thức thế giới đến gần hơn với người học và lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc ra thế giới.

Tại buổi nói chuyên đề, chủ đề AI trong văn hóa và giáo dục được thảo luận với nhiều góc nhìn mới mẻ và sâu sắc. Những chia sẻ từ các diễn giả đã mở rộng nhận thức về vai trò của công nghệ trong sáng tạo, nhưng cũng đặt ra một câu hỏi quan trọng cho thế hệ trẻ hôm nay: Làm thế nào để khai thác sức mạnh của AI như một công cụ hỗ trợ vượt trội, nhưng vẫn gìn giữ được bản sắc, giọng nói và chiều sâu riêng của mỗi cá nhân?

Thực hiện: Huyền Đinh

Phòng Marketing – Truyền thông