Diễn văn Hiệu trưởng trường Đại học Hoa Sen tại Lễ khai giảng năm học 2017 – 2018
Các em tân sinh viên thân mến,
Thưa Quý vị phụ huynh của các em tân sinh viên,
Thưa Các Quý vị quan khách,
Thưa Đại diện tập hợp sư phạm Trường Đại học Hoa Sen,
Chắc các em sinh viên và quý vị cũng nhận thấy thứ tự chào đã được thay đổi. Đây không phải là sự nhầm lẫn mà cố ý. Rõ ràng buổi lễ trang trọng sáng nay là để dành cho các bạn tân sinh viên và quý phụ huynh. Điều này càng có ý nghĩa khi mà tất cả 2517 tân sinh viên đều được mời tham dự. Xin được phép thay mặt tập thể sư phạm và các sinh viên đang học gửi lời chào nồng nhiệt đến 2517 tân sinh viên.
Thông thường trong ngày vui như thế này trường sẽ nói lên các thành tích mà trường đã đạt được trong năm qua. Nhưng tôi muốn bỏ thông lệ này mà chỉ nói về những trăn trở, những nỗ lực và cố gắng xây dựng Trường Đại học Hoa Sen thành một trường đại học quốc tế của người Việt, như trong thiệp mời tham dự Lễ Khai giảng.
Làm sao không trăn trở trong một thế giới đang thay đổi nhanh và mãnh liệt. Sau Tết mấy ai nghe nói đến cuộc cách mệnh công nghiệp 4.0, mà nay đang lan tỏa như triều dâng, cả thế giới đang hành động trong cuộc chạy đua sáng tạo và khởi nghiệp, Internet của vạn vật (IOT)…
Giáo sư John Vũ đã nêu ra những thách thức và nhức nhối cho nền giáo dục hiện nay: “…hệ thống giáo dục đại học hiện thời đang bị thách thức, bởi vì nó được tổ chức quanh ý tưởng của ngày hôm qua, nhu cầu của ngày hôm qua và phương pháp của ngày hôm qua…Sinh viên của hôm nay không còn là sinh viên của ngày hôm qua. Điều học muốn biết, họ có thể tìm thấy qua nhiều kênh như báo chí, ti vi, từ bạn bè, sách vở, phim ảnh, Internet, phòng chat, v.v. Chính vì thế họ không cần nhiều bài giảng nhưng họ cần nhiều hướng dẫn để áp dụng chúng, để dùng chúng cho nghề nghiệp của mình và trở thành người đóng góp cho lợi ích của xã hội”.
Đứng trước những thách thức này trường đã đưa ra những chiến lược dựa trên 6 cột trụ chính.
1) Trường hiện có 24 ngành đào tạo. Trường đã thay đổi chương trình đào tạo để sinh viên sau này có thể chuyển từ ngành này sang ngành khác mà không phải học lại hay học lại ít có thể. Điều này là cần thiết khi mà việc hướng nghiệp cho học sinh khi còn ở bậc trung học chưa thật sự hiệu quả. Sinh viên cũng sẽ có nhiều lựa chọn hơn về chương trình trình học của mình. Bằng cách thiết lập các ngành phụ (minor), sinh viên có thể chọn sang lãnh vực khác trong một khoa hay ngoài khoa, nhất là ở hai năm cuối.
Điều này tạo cho sinh viên có một nền tảng kiến thức thức rộng hơn, dễ thích nghi với thị trường lao động đòi hỏi tính đa năng. Đây chính là chủ trương “cá nhân hóa” chương trình đào tạo, sinh viên có nhiều tiếng nói của mình vào chương trình học, một xu thế của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.
Chương trình đào tạo còn phải thiết kế làm sao để được quốc tế công nhận. Trường đã có 5 chương trình về lãnh vực quản trị đã được tổ chức Hoa Kỳ ACBSP kiểm định. Trong 2 năm nữa trường và phần lớn các chương trình đào tạo khác sẽ được kiểm định bởi AUN, thuộc khối ASEAN.
Theo quy định để dạy đại học, giảng viên phải có bằng từ Cao học trở lên, quy định này là cần thiết, nhưng chưa đủ. Thực tế cho thấy có rất nhiều người không có bằng cấp hay bằng cấp thấp đang đóng góp cho xã hội bằng kinh nghiệm của mình rất hiệu quả. Những kinh nghiệm này lại rất cần thiết cho sinh viên mới ra trường. Bằng cách mời các nghệ nhân, các nhà thực hành đến giảng chuyên đề ngắn hạn, giảng thực hành, họ sẽ truyền cảm hứng, truyền ý thức, kỷ luật lao động, những điều mà sinh viên chưa được huấn luyện thấu đáo. Đây là sự phá cách cần thiết để đem đến cho sinh viên một nền giáo dục đại học trong đó kiến thức lý thuyết được bổ sung bằng thực tiễn, thực hành.
2) Năng lực Anh văn của sinh viên Hoa Sen luôn luôn được coi trọng, với tỉ trọng Anh văn tương đối lớn trong chương trình học. Kể từ năm học này trường đã thay đổi chương trình đào tạo với mong muốn sinh viên khi tốt nghiệp có một nền tảng Anh văn vững vàng. Chương trình đào tạo cá nhân hóa cộng với trình độ Anh văn được nâng cao, đây là 2 điều kiện tiên quyết quan trọng để sinh viên của trường trở thành công dân toàn cầu khi ra trường, có thể đi làm không chỉ trong cộng đồng ASEAN và trên khắp thế giới.
3) Một trường đại học mà không Nghiên cứu khoa học (NCKH) thì chỉ như một cây khô, sẽ lụi tàn. Trường sẽ đề ra những chiến lược để sao giảng viên và sinh viên cùng NCKH. Tuy nhiên trường cũng sẽ không bắt buộc tất cả giảng viên phải có đề tài NCKH, NCKH kiểu như vậy rất dễ trở thành hình thức. Ngoài ra là một trường tư với hơn 250 giảng viên, kinh phí NCKH còn giới hạn.
Trường Đại học Hoa Sen cũng mới chỉ ra đời hơn 10 năm, khi đó trường tuyển giảng viên trước hết là để giải quyết khối lượng giảng dạy. Việc NCKH chưa trở thành yêu cầu chính ở những năm đầu, đó là thực tế lịch sử. Do đó trường vẫn cần những giảng viên dạy giỏi mà không có thói quen NCKH. Bây giờ trường đã phát triển hơn, nếu giảng viên không NCKH mà cũng không giảng dạy được, trường bắt buộc phải chuyển sang lãnh vực hoạt động phù hợp hơn.
Trường đánh giá cao cả NCKH hàn lâm lẫn ứng dụng. Nghiên cứu phải nhằm mục đích đóng góp cho xã hội, cho sự tiến bộ của nhân loại.
NCKH không thể không có hợp tác quốc tế. Hoạt động này ngày càng được mở rộng, hàng tuần trung bình trường tiếp một đoàn khách quốc tế đến trao đổi cơ hội hợp tác. Nhờ hợp tác quốc tế giảng viên có nhiều cơ hội đến các nước tiên tiến để nâng cao năng lực NCKH. Trường cũng sẽ mời các nhà nghiên cứu quốc tế đến làm việc tại trường. Ngoài ra qua mối quan hệ với doanh nghiệp, trường sẽ xây dựng những quỹ NCKH. sinh viên ham thích NCKH sẽ được khuyến khích. Uy tín học thuật, đào tạo của trường sẽ do chính những sinh viên này mang lại sau khi sinh viên gia nhập thị trường lao động.
Phát triển các chương trình đào tạo Cao học có chất lượng cũng sẽ đóng góp vào việc nâng cao NCKH.
4) Doanh nghiệp VN ngày càng phát triển về số lượng và chất lượng. Doanh nghiệp vừa là đối tác vừa là nhà tuyển dụng. Bên cạnh việc doanh nghiệp cung cấp nơi thực tập và việc làm cho sinh viên, trường đã có những kết nối rộng khắp với doanh nghiệp, cụ thể qua việc thành lập các CLB Doanh nghiệp, tham dự tọa đàm với doanh nghiệp, mời doanh nghiệp đến phản biện chương trình đào tạo, mời doanh nghiệp đặt hàng cho các đề tài NCKH. Sau 23 năm trường nay có 16.230 cựu sinh viên, một con số không phải nhỏ. Những cựu sinh viên này sẽ gắn kết nhiều với trường vì tình cảm và cũng vì lợi ích mà mỗi bên có thể mang lại cho nhau. Sự gắn kết này sẽ rất bền vững.
5) Trường Đại học Hoa Sen đã áp dụng kỹ thuật số rất sớm, ngay từ khi mới thành lập trường năm 1991, khi đó là trường duy nhất mà mỗi sinh viên có một máy tính để thực tập. Tận dụng công nghệ luôn luôn là chủ trương của trường. Trường càng ngày càng áp dụng nhiều phần mềm mô phỏng trong giảng. Ứng dụng kỹ thuật số trong công tác quản lý trong đào tạo, tài chính, nhân lực. Đây là cuộc chạy đua mà một bên là những tiến bộ vượt bậc của các ứng dụng công nghệ số với mục đích biến đổi các doanh nghiệp và xã hội, và một bên là dạy sinh viên biết áp dụng những công nghệ này.
Trường chấp nhận sự thách thức của sự chuyển đổi kỹ thuật số (digital transformation) này để sao cho sinh viên khi tốt nghiệp không hụt hẫng và tụt hậu với những tiến bộ của công nghệ số. Sinh viên vào học bây giờ, 4 năm sau mới ra trường, trường tin rằng sinh viên khi đó sẽ không lạc lõng trong một xã hội khi đó đã chuyển mạnh sang kỹ thuật số.
6) Phục vụ cộng đồng (PVCĐ). Trường Đại học Hoa Sen không chỉ chủ trương khi sinh viên tốt nghiệp phải thành thạo trong lãnh vực chuyên môn của mình, mà còn phải có trách nhiệm với cộng đồng. Ở Đại học Hoa Sen, sinh viên được tham gia vào các dự án trau dồi kiến thức và kỹ năng thông qua PVCĐ.
PVCĐ không đơn giản là sinh viên sẽ dành một số thời gian rảnh rỗi của mình để làm công việc từ thiện, thiện nguyện, không có thù lao. PVCĐ là cả một quá trình học tập rèn luyện và nâng cao trách nhiệm. PVCĐ giảm sự căng thẳng vì nay sinh viên hướng về người khác thay vì chỉ nghĩ đến mình, sự ích kỷ thường tạo ra sự căng thẳng. Sinh viên sẽ có cuộc sống lành mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần, sinh viên lạc quan, yêu đời, cân bằng cảm xúc, vị tha, thấu cảm với hoàn cảnh của người khác, cao hơn sinh viên biết kiểm soát số phận mình.
PVCĐ cũng là cơ hội để sinh viên thiết lập quan hệ nhóm và tình đồng chí. Qua PVCĐ sinh viên áp dụng kiến thức và kỹ năng đã học ở nhà trường, sinh viên nhận biết về năng lực bản thân, tự khám phá về mình, từ đó giúp sinh viên định hướng được nghề nghiệp trong tương lai. Sinh viên còn có thể ra ngoài phạm vi của Việt Nam bằng cách tham gia các chương trình trao đổi sinh viên với các trường quốc tế. PVCĐ cũng là cách các bạn tân sinh viên thể hiện tinh thần trách nhiệm xã hội của mình.
Hòa chung với dòng thác khởi nghiệp, trường hình thành Viện khởi nghiệp để giúp sinh viên sáng tạo và khởi nghiệp trong một thế giới luôn thay đổi. Nếu trước đây sinh viên đi xin việc và nay với tinh thần khởi nghiệp, sinh viên sẽ tạo công ăn việc làm cho mình và cho người khác. Đó là xu thế của sinh viên trong cuốc cách mệnh công nghiệp 4.0.
Thời gian ở đại học luôn luôn tuyệt vời vì ở đây thầy trò chan hòa trong hành trình đi tìm kiến thức, đắm mình trong không khí học thuật. Nhưng Đại học Hoa Sen không quan niệm giáo dục đại học không phải chỉ là truyền thụ kiến thức, kỹ năng chuyên môn của ngành nghề, mà còn là nơi sinh viên bổ sung kiến thức nhân văn, xã hội, những kỹ năng mềm, nhằm hoàn thiện bản thân khi ra đời thông qua chương trình giáo dục khai phóng. Hiện Đại học Hoa Sen vẫn là trường đại học duy nhất ở Việt Nam cung cấp một chương trình giáo dục khai phóng cho sinh viên lựa chọn.
Tại trường Đại học Hoa Sen, nhà trường vẫn tạo điều kiện dành cho sinh viên có hoàn cảnh kinh tế khó khan được theo học. Hiện tại, trường đã cung cấp nhiều học bổng kể cả học bổng trong suốt khóa học 4 năm.
Chúng tôi cũng ý thức rằng học sinh mà có điều kiện khó khăn về kinh tế, khó khăn về vùng miền, thật khó mà học giỏi. Do đó để được cấp học bổng các em chỉ cần chứng minh rằng mình muốn học và sẽ học được. “Học bổng tài năng 300” cung cấp học phí cho cả 4 năm học không đặt nặng vào thành tích học tập mà vào tư duy, năng lực phát huy sáng tạo của sinh viên thụ hưởng.
Trong không khí trang trọng này với tư cách là người đứng đầu trường, tôi xin cam kết là không để bất kỳ một sinh viên nào dù có kết quả học tập bình thường phải nghỉ học vì lý do không thể đóng học phí. sinh viên trong trường hợp này, có khi vì tự trọng không báo cho trường, bạn bè phải có trách nhiệm thông báo cho trường. Đó là trách nhiệm cộng đồng mà sinh viên phải thấm nhuần.
Trường đã bước sang năm thứ 27 của quá trình đi lên từ một trường nghiệp vụ, trong đó mới chỉ có 10 năm hoạt động của một trường đại học. Thời gian chưa đủ dài, nhưng trường vẫn cần một tầm nhìn mới trong bối cảnh mà mọi thứ ở trên thế giới và VN đều đang thay đổi. Những chiến lược nêu trên sẽ vẫn còn ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của trường.
Nhìn bên ngoài, Đại học Hoa Sen hiện nay là một trường đa ngành đa lãnh vực, nhưng mô hình này thực sự thiếu cân đối. 50% tài nguyên đào tạo (sĩ số, giảng viên) thuộc lãnh vực quản trị. Mô hình này mang những nguy cơ tiềm ẩn vì thiếu cân đối và khó phát triển. Trong tương lai trường cần phải phát triển đồng đều các ngành nghề hơn. Lãnh vực đào tạo công nghệ thông tin rất dễ bị lạc hậu vì những tiến bộ quá nhanh. Khoa Khoa học và Kỹ thuật cần sớm chuẩn bị các ngành mới, kiến thức mới vào giảng dạy.
Trong thời đại toàn cầu hóa, sự phổ biến của tiếng Anh là hướng đi đúng, nhưng những ngôn ngữ của cường quốc kinh tế như Nhật và Hàn cũng sẽ phải được giảng dạy.
Công nghệ truyền thông gắn chặt với công nghệ thị giác, mà công nghệ thị giác phát triển nhanh là nhờ kỹ thuật số. Trường không thể không phát triển đào tạo về quy mô trong lãnh vực này, cũng như củng cố và mở rộng các ngành thiết kế như đồ họa, thời trang, nội thất mà trường đang đào tạo.
Trường đang đào tạo không nhiều loại hình kỹ sư. Đào tạo kỹ sư tốn kém nhưng một trường phát triển bền vững không thể không đào tạo các ngành kỹ thuật.
Các ngành du lịch, quản lý nhà hàng, khách sạn đang là một năm được mùa tuyển sinh. Trong điều kiện thuận lợi như vậy, trường sẽ nâng cao chất lượng ngang tầm quốc tế, qua đó tạo thường hiệu, uy tín cho trường về các lãnh vực này.
Mô hình Viện Đại học không thể thiếu việc đào tạo trong lãnh vực Khoa học Sức khỏe. Khi mà đời sống người dân được nâng cao, người dân có nhu cầu chăm sóc sức khỏe rất lớn và thường là ưu tiên hàng đầu. Trường đặt mục tiêu phải phát triển trong tương lai một số ngành phục vụ sức khỏe như Điều dưỡng, Giáo dục mầm non, Chăm sóc người già, Vật lý trị liệu, Dược.
Trường hiện có 4 tòa nhà ở 3 địa điểm khác nhau. Việc quản lý và đi lại rất bất tiện. Trường đang tìm mua một thửa đất 5-10 ha để xây một khuôn viên tập trung, có như thế mới tạo thành một thành phần quan trọng của một trường đại học đẳng cấp quốc tế.
Năm 1974, khi tôi mới 31 tuổi từ nước Úc trở về sau 13 năm du học trong ngành kỹ sư, được bổ nhiệm làm Phó Hiệu trưởng phụ trách công tác đào tạo của Trường Đại học Kỹ thuật (tiền thân của Trường Đại học Bách khoa), tôi đã có những trăn trở làm sao để đào tạo ra những kỹ sư có chất lượng trong một trường mà ảnh hưởng chiến tranh đang đè nặng. Những trăn trở đó lại vẫn tiếp diễn khi hòa bình trở lại. Thế rồi năm 1991 cùng góp công sáng lập ra trường Hoa Sen.
Những trăn trở vẫn đầy ắp trong đầu làm sao để phát triển vừa về lượng và chất cho một trường chỉ bắt đầu bằng 80 sinh viên. Bây giờ cả tập thể giảng viên – nhân viên cùng trăn trở nối tiếp trăn trở để làm sao phát triển trường theo hướng hội nhập và sinh viên ra trường trở thành những công dân toàn cầu. Phép lạ đã không xảy ra nhưng trường đang vững tiến về phía trước. Cả tập thể sư phạm này chắc sẽ còn tiếp tục trăn trở khi mà bối cảnh chung quanh luôn luôn thay đổi, nhờ trăn trở mà chúng ta sẽ tìm ra các giải pháp.
Xin cảm ơn đã lắng nghe và kính chúc Quý vị sức khoẻ, chúc các em sinh viên của trường khởi đầu chặng đường học tập của mình thật tốt đẹp và luôn biết nhìn về tương lai!
Lưu Tiến Hiệp
Hiệu Trưởng Trường Đại học Hoa Sen
30/9/2017
