Giới trẻ dễ đánh mất “Vũ trụ ngôn từ” của chính mình trong thời đại AI

Giới trẻ dễ đánh mất “Vũ trụ ngôn từ” của chính mình trong thời đại AI. Chiều 20/11/2025, Trường Đại học Hoa Sen (HSU) tổ chức buổi nói chuyện chuyên đề về xu hướng văn học và dự án dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh, với chủ đề xoay quanh vai trò của AI trong sáng tạo ngôn từ. Sự kiện có sự tham gia của GS John Stauffer – Giáo sư khoa Văn, Đại học Harvard (Hoa Kỳ) và Nhà thơ – dịch giả Nguyễn Đỗ, thu hút gần 200 học sinh, sinh viên từ nhiều trường THPT, đại học tại TP.HCM.

AI và nguy cơ làm “phẳng” cảm xúc, đánh mất bản sắc cá nhân

Chia sẻ tại buổi nói chuyện, GS John Stauffer nhấn mạnh mặt hai chiều của công nghệ AI. Theo ông, AI là công cụ mạnh mẽ giúp con người tóm tắt ý, gợi mở hướng nghiên cứu, hỗ trợ các tác vụ bề mặt trong học thuật và công việc. Tuy nhiên, khi người trẻ quá phụ thuộc vào cùng một mô hình AI để diễn đạt, họ vô tình đánh mất phong cách cá nhân của chính mình.

Ông cho rằng, việc để AI “viết thay”, “nghĩ thay” có thể khiến ngôn từ trở nên phẳng, giống nhau, thiếu chiều sâu cảm xúc và sự độc đáo rất “người”. Trong lĩnh vực văn học – nơi cảm xúc, lựa chọn từ ngữ, hình ảnh và nhịp điệu tạo nên linh hồn tác phẩm – AI không thể thay thế trải nghiệm sống, vốn văn hóa và nội lực sáng tạo của con người.

GS John cũng chia sẻ trải nghiệm thực tế trong nghiên cứu: phần lớn dữ liệu AI sử dụng đến từ các nguồn mở, trong khi khoảng 90% tri thức cốt lõi lại nằm trong giáo trình, sách chuyên ngành, các cơ sở dữ liệu học thuật và trang web chính thống có tường lửa. Điều này khiến AI khó có thể cung cấp nguồn thông tin đầy đủ và chính xác mà giới nghiên cứu thực sự cần.

Từ đó, ông gửi gắm thông điệp: “Đừng để công nghệ quyết định tư duy của bạn”. Người trẻ cần tự xây dựng “vũ trụ ngôn từ” của riêng mình, xuất phát từ ký ức tuổi thơ, môi trường sống, trải nghiệm văn hóa, các biểu tượng và hình ảnh rất Việt Nam mà chỉ người Việt mới hiểu hết chiều sâu.

Dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh: không chỉ là “dịch để hiểu” mà là “dịch để sống lại”

Một điểm nhấn quan trọng của buổi nói chuyện chuyên đề tại HSU là phần giới thiệu về dự án dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh do GS John Stauffer, Nhà thơ – dịch giả Nguyễn Đỗ và GS người Mỹ Paul Hoover cùng thực hiện.

Nếu như nhiều bản dịch trước đây chủ yếu hướng đến mục tiêu “dịch để hiểu”, chú trọng chính xác về mặt ngữ nghĩa, thì dự án lần này hướng đến mục tiêu cao hơn: “dịch để sống lại”. Nghĩa là, Truyện Kiều không chỉ được chuyển ngữ, mà còn phải “sống” được trong một không gian ngôn ngữ khác, tiếp cận độc giả quốc tế theo cách hiện đại nhưng vẫn giữ được hồn dân tộc, nhạc điệu thơ ca và vẻ đẹp nhiều lớp lang của tiếng Việt.

Nhà thơ – dịch giả Nguyễn Đỗ chia sẻ, nhiều bản dịch trước đây “đúng nghĩa nhưng thiếu cảm xúc”, chưa truyền tải được trọn vẹn tinh thần thơ ca và chiều sâu ngôn ngữ của đại thi hào Nguyễn Du. Theo ông, để dịch Truyện Kiều một cách xứng đáng, người dịch cần hội đủ ba yếu tố:

• Thấu hiểu tiếng Việt cổ, chữ Nôm và văn hóa Việt;
• Có tâm hồn thi ca, nhạy cảm với nhạc tính và hình tượng;
• Am hiểu tinh tế ngôn ngữ và văn hóa Anh – Mỹ.

Đây là điều mà các cách dịch thuần túy bằng từ điển hoặc dịch bằng công cụ AI khó có thể đáp ứng. “Nếu không thấm được vẻ đẹp của tiếng Việt và không thực sự sống trong môi trường tiếng Anh, bạn chỉ có thể dịch nghĩa, chứ không thể dịch thơ”, ông khẳng định.

Dự án dịch Truyện Kiều vì thế không chỉ là một công trình dịch thuật, mà còn là hành trình gìn giữ và lan tỏa giá trị Việt, đưa tinh thần Nguyễn Du đến với thế giới mà vẫn trân trọng những giá trị mỹ học của ngôn từ.

HSU: Nuôi dưỡng năng lực công nghệ đi cùng chiều sâu nhân văn

Buổi nói chuyện chuyên đề với sự tham gia của các học giả quốc tế đã mang đến cho người học tại HSU góc nhìn sâu sắc về mối quan hệ giữa AI – văn học – bản sắc cá nhân. Trong bối cảnh công nghệ ngày càng phát triển, HSU khẳng định định hướng đào tạo:

• Giúp người trẻ làm chủ công nghệ, biết cách ứng dụng AI một cách thông minh;
• Đồng thời nuôi dưỡng tư duy phản biện, chiều sâu văn hóa và khả năng tự kiến tạo “vũ trụ ngôn từ” của chính mình.

Thông qua các hội thảo quốc tế, giao lưu học thuật với những học giả hàng đầu thế giới, HSU không chỉ đưa tinh hoa tri thức toàn cầu đến gần hơn với người học Việt Nam, mà còn góp phần lan tỏa những giá trị văn hóa dân tộc ra thế giới.

Trong thời đại AI, thông điệp từ buổi nói chuyện tại HSU vẫn vang lên đầy thời sự:

Công nghệ có thể hỗ trợ bạn viết, nhưng chỉ bản sắc, trải nghiệm và “vũ trụ ngôn từ” riêng mới giúp bạn thực sự được lắng nghe.

Tìm hiểu thêm 49 chương trình đào tạo chính quy của Đại học Hoa Sen [TẠI ĐÂY].

Thực hiện: Thảo Bình
Phòng Marketing – Truyền thông