Vừa hiểu công nghệ, vừa giữ bản sắc: Bài toán trong đào tạo nguồn nhân lực cho kỷ nguyên mới
Ngày 20/11/2025, Trường Đại học Hoa Sen (HSU) tổ chức Lễ trao chứng nhận từ Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam và buổi nói chuyện chuyên đề cùng Giáo sư John Stauffer (Giáo sư Khoa Văn, Đại học Harvard) và Nhà thơ – dịch giả Nguyễn Đỗ (thành viên dự án dịch Truyện Kiều). Hai sự kiện diễn thể hiện thông điệp xuyên suốt của HSU trong việc gắn giáo dục với công nghệ, đồng thời chú trọng chiều sâu nhân văn, bảo tồn bản sắc và thúc đẩy hội nhập quốc tế.
AI khiến câu chữ trở nên “phẳng”
Tại buổi giao lưu học thuật, Giáo sư John Stauffer đưa ra cảnh báo đáng chú ý: trong thời đại AI bùng nổ, người trẻ dễ đánh mất “vũ trụ ngôn từ” của chính mình. Ông cho rằng AI mang đến sự tiện lợi chưa từng có: viết nhanh hơn, gợi ý ý tưởng dễ dàng, hỗ trợ tóm tắt hay sắp xếp thông tin. Tuy nhiên, chính sự tiện lợi này có thể dẫn tới sự “đồng dạng hóa” ngôn ngữ và phong cách. “Khi nhiều người dựa vào cùng một mô hình AI để diễn đạt, câu chữ trở nên phẳng, không có cảm xúc, thiếu lớp lang và thiếu tính người” – ông nhấn mạnh.
Từ góc độ của một nhà nghiên cứu và giảng dạy văn học, Giáo sư cho rằng ngôn ngữ là nơi thể hiện sâu nhất bản sắc cá nhân và văn hóa. Một thế hệ chỉ viết bằng AI theo ông, sẽ mất dần khả năng sáng tạo, đánh mất “vũ trụ ngôn từ” và khả năng diễn đạt độc đáo vốn hình thành từ trải nghiệm sống, ký ức, môi trường văn hóa.
Ông cũng cảnh báo về hạn chế lớn của AI là chỉ tiếp cận dữ liệu từ các nguồn mở, trong khi phần lớn những nguồn học thuật uy tín – giáo trình, sách chuyên khảo, kho tư liệu nghiên cứu – đều nằm sau tường lửa và ngoài “tầm với” của AI. Vì vậy, GS khuyến nghị sinh viên phải đọc sâu, đọc sách và rèn luyện tư duy độc lập thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào công cụ. Đó cũng chính là cách giữ gìn bản sắc và phong cách của mỗi cá nhân.
Từ câu chuyện AI, buổi nói chuyện chuyển sang một minh chứng tiêu biểu cho vai trò của ngôn ngữ và bản sắc văn hóa, đặc biệt là trong việc dịch một tác phẩm văn học – dự án dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh. Đây là dự án do Nhà thơ – dịch giả Nguyễn Đỗ chủ biên, phối hợp thực hiện cùng Giáo sư John Stauffer và Giáo sư người Mỹ Paul Hoover.
Dịch để Truyện Kiều “sống lại” trước mắt độc giả thế giới
Dự án khởi nguồn từ nỗi trăn trở khi ông Đỗ đọc một bản dịch Truyện Kiều tam ngữ Anh – Pháp – Việt và nhận ra nhiều câu thơ bị dịch “quá nghiêm túc đến mức mất đi phần hồn”. Điều đó khiến một kiệt tác như Truyện Kiều khi đi ra thế giới lại không mang theo được vẻ đẹp lớn nhất về ngôn ngữ và văn hóa.
Với tiêu chí “dịch để Truyện Kiều sống lại”, nhóm dịch giả theo đuổi mục tiêu tái tạo được nhạc tính, cảm xúc và chiều sâu mỹ học của bản gốc – điều mà cả dịch nghĩa thuần túy lẫn dịch bằng AI đều không thể làm được. Theo ông Nguyễn Đỗ, muốn dịch Truyện Kiều phải hội đủ ba yếu tố: hiểu tiếng Việt cổ và văn hóa Việt, có tâm hồn thi ca và nắm vững ngôn ngữ Anh – Mỹ ở mức tinh tế. Dự án vì vậy không chỉ là chuyển ngữ tác phẩm mà còn là nỗ lực bảo tồn và đưa giá trị văn hóa Việt ra thế giới.
Buổi trò chuyện tại HSU đã tạo nên không gian giao thoa giữa công nghệ và văn hóa, giúp sinh viên hiểu sâu hơn về cách con người giữ bản sắc trong thời đại AI. Đây là biểu hiện cụ thể của triết lý giáo dục mà HSU theo đuổi: đào tạo người trẻ hiểu công nghệ nhưng không mất bản sắc, hội nhập quốc tế nhưng vẫn giữ nền tảng văn hóa Việt, phát triển kỹ năng số nhưng vẫn nuôi dưỡng nhân văn và tư duy phản biện.
Cũng trong chiều 20/11, Liên hiệp các hội UNESCO Việt Nam – thành viên Liên hiệp các hội UNESCO thế giới đã trao 4 chứng nhận cho HSU, bao gồm: Chứng nhận “Dẫn đầu sứ mệnh về Khoa học và Giáo dục”; Chứng nhận “Doanh nghiệp Văn hóa UNESCO”; Chứng nhận “Đạo đức Toàn cầu”; Chứng nhận “Tham gia Hội nghị quốc tế về Bảo tồn di sản và Phát triển các ngành Công nghiệp Văn hóa và Sáng tạo”.
Trước đó, ngày 22/8/2025 tại Trụ sở UNESCO ở Paris, trong khuôn khổ Hội nghị quốc tế “Bảo tồn di sản và Phát triển công nghiệp văn hóa”, Liên hiệp các hội UNESCO thế giới đã ghi nhận những đóng góp của HSU trong giáo dục, nghiên cứu, văn hóa và phát triển bền vững.
Bằng việc kết nối với các học giả hàng đầu thế giới, đồng thời được UNESCO ghi nhận trong những sứ mệnh cốt lõi về giáo dục, văn hóa, khoa học, HSU tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong việc kiến tạo tri thức và đào tạo nguồn nhân lực cho kỷ nguyên mới.
Thực hiện: Thu Thảo – Hồng Nhi
Phòng Marketing – Truyền thông
